Soykırım ve savaş hatalarını inkar ederek kin ve şiddeti kışkırtan bireylerin mahpus ya da para cezasına çarptırılmasını öngören yasa değişikliği Almanya’da tartışmalara yol açtı.
Sosyal Demokrat Parti (SPD), Hür Demokrat Parti (FDP) ve Yeşillerin oluşturduğu koalisyon hükümeti, yasal düzenlemeyi 20 Ekim gecesi geç saatlerde, başka bir yasa değişikliği ile birlikte mecliste oylamaya sundu. Muhalefetteki Sol Parti ile Almanya için Alternatif Partisi’nin (AfD) karşı oy kullandıkları oylamada, yasa değişikliği 514 milletvekilinin oyuyla kabul edildi.
Federal Meclis’te, Ceza Kanunu’nun 130. hususunda değişiklik öngören düzenleme 20 Ekim’de akşam geç saatlerde yapılan oylamada kabul edildi. Fotoğraf: Jens Krick/Flashpic/picture alliance
Ancak birçok hukukçu, hususun kapsamının çok geniş tutulduğu tenkidinde bulunarak, düzenlemenin bu haliyle yürürlüğe girmesi halinde, niyet ve söz özgürlüğünün, bilimsel özgürlüklerin sınırlanabileceği ihtarında bulunuyor. Bu değerli değişikliğin kamuoyuna evvelce duyurulmadan, etraflı bir tartışma yapılmadan gece geç saatlerde meclise getirilerek oylanması da eleştiriliyor.
Değişiklik ne öngörüyor?
Düzenleme, Alman Ceza Kanunu’nun “halkı kin ve düşmanlığa kışkırtma” suçunu düzenleyen 130. maddesinde değişiklik öngörüyor.
Buna göre Almanya’da bundan sonra yalnızca Yahudi Soykırımı’nı inkar edenler değil, dünyanın öteki bölgelerinde işlenen soykırımları, savaş kabahatlerini inkar edenler, insanlığa karşı işlenen bu kabahatleri küçümseyenler de cezalandırılabilecek.
Düzenlemede, bu taraftaki beyanatların cürüm kapsamında değerlendirilebilmesi için bunların kamu tertibini, toplumsal barışı bozacak, nefret ya da şiddeti teşvik edecek nitelikte olması gerektiğine işaret ediliyor. Bu hatası işleyenler, üç yıla kadar mahpus ya da para cezasıyla cezalandırılabilecek.
“Bilim dünyası ve kamuoyu için şaşırtıcı oldu”
Yasa değişikliğini DW Türkçe’ye değerlendiren anayasa hukuku ve uluslararası hukuk uzmanı Dr. Paula Rhein-Fischer, bu önemli değişikliğin yeterince tartışılmadığını, birçok kişinin ancak mecliste kabul edildikten sonra bundan haberdar olduğunu belirterek eleştirilerini dile getirdi.
Köln Üniversitesi Avrupa İnsan hakları Koruma Merkezi’nden Dr. Paula Rhein-Fischer.Fotoğraf: Privat
Köln Üniversitesi Avrupa İnsan hakları Koruma Merkezi’nde misyon yapan Rhein-Fischer, “Hem bilim dünyası hem de kamuoyu için son derece şaşırtıcı oldu. Bu reformu kamuoyuna duyurmadan, tartışılmasına imkan vermeden, hızlı bir prosedür ile neden hızlıca geçirmeyi tercih ettiklerini bilmiyorum, spekülasyon olacak ama belki de tam da bu kadar yoğun eleştiriye yol açacağını öngördükleri içindir” biçiminde konuştu.
Eleştiri oklarının amacındaki liberal FDP partili Adalet Bakanı Marco Buschmann ise bunun büyütülecek bir husus olmadığını, maddedeki değişikliğin daha çok sembolik olduğunu savunuyor.
Adalet Bakanlığı değişikliği savunuyor
Adalet Bakanlığı da değişiklikle unsurun aslında ağırlaştırılmadığını, yalnızca “daha açıklayıcı” sözlere yer verildiğini ve bu adımın Avrupa Komisyonu’nun Almanya hakkında Aralık 2021’de başlattığı ihlal prosedürü nedeniyle atıldığını söylüyor.
Komisyon, bu prosedürü AB’de 2008 tarihinde kabul edilen Irkçılık ve Yabancı Düşmanlığı ile Mücadele ile Soykırımının ve İnsanlığa Karşı Suçların İnkârının Cezalandırılmasına İlişkin Çerçeve Kararı uyarınca başlatmıştı. Komisyon, bu kararını Almanya’nın bu kapsamda atması gereken adımları atmadığı tespitiyle gerekçelendirmişti.
Adalet Bakanlığı, ceza kanunundaki son ıslahat ile artık işte bu beklentiye cevap verildiğini savunuyor.
Avrupa Komitesi, 2021 yılında Almanya hakkında ihlal prosedürü başlattı. Fotoğraf: Yves Herman/REUTERS
Ancak çok sayıda hukukçu yapılan değişikliğin, AB’nin çerçeve kararının ötesine geçtiğine, bunun da birçok sorunu beraberinde getireceğine dikkat çekiyor.
Mahkemeler için ağır yük getirebilir
Dr. Paula Rhein-Fischer, AB çerçeve kararının soykırım ve savaş cürümlerinin inkarını cezalandırmayı, ulusal ya da milletlerarası mahkemeler tarafından karara bağlanmış olaylarla sonlandırma imkanı tanıdığına dikkat çekti.
Alman hukukçu, “Ancak Almanya’da yasa koyucu AB çerçeve kararının çizdiği bu çerçevenin de ötesine geçti. Cezalandırmayı uluslararası mahkemeler veya ulusal mahkemeler tarafından karara bağlanmış soykırım, savaş ve insanlığa karşı işlenmiş suçlarla sınırlandırmadı” formunda konuştu.
Bunun büyük sıkıntılara yol açabileceği ihtarında bulunan Rhein-Fischer, “Bu yasa değişikliği yürürlüğe girdiği takdirde, yerel mahkemeler, Uluslararası Adalet Divanı’nın bile yanıt vermekte zorlandığı, soykırım ve savaş suçları gibi olgusal ve hukuki doğaları itibariyle son derece zor meseleler hakkında karar vermek durumunda kalacak. Soykırım, savaş suçu ya da insanlığa karşı işlenmiş bir suçun tespiti, özellikle süren ihtilaflarda, ağır bir yük” dedi.
Rusya propagandasını ön alma uğraşı mı?
Rusya’nın Ukrayna işgalinin başlamasından bu yana Almanya’da Rusya yanlısı protestolar düzenleniyor. Pekala bu yasa değişikliği yürürlüğe girdiği takdirde, Rusya’nın Ukrayna’da işlediği sav edilen savaş kabahatleri, örneğin Buça katliamını inkar edenler, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin üzere, Ukraynalıları “Nazi” olmakla itham edenler bu kapsamda yargılanarak mahpusa mahkum edilebilir mi?
Rhein-Fischer, sanılanın bilakis, ıslahatın art planında Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırısı sırasında işlenen milletlerarası cürümlerin yer almadığına vurgu yapmakla birlikte, artık bu tıp yargılamaların mümkün olabileceğini söylüyor.
Alman hukukçu, “Bu da aslında bize düşünce özgürlüğünün ciddi anlamda sınırlandırılabileceğini gösteriyor. Ukrayna’daki savaş suçlarını inkar edilmesini siyasi olarak yanlış bulabiliriz. Bunlar korkunç suçlar ve bunların gerçekten olduğuna dair çok güçlü emareler de var. Ama tartışma alanı daraltılmamalı” diye konuştu.
Almanya, Rusya’nın Ukrayna işgalinin başlamasından bu yana makul aralıklarla Rusya yanlısı protestolara sahne oluyor.Fotoğraf: Christoph Hardt/Panama Pictures/picture alliance
Alman hükümet yetkilileri, Ceza Kanunu’ndaki değişikliğin Ukrayna savaşı ile alakası olmadığını söylüyor.
Uzmanlar ise süren bir ihtilaf ya da savaşta, tarafların kendi çıkarları ismine bilgi paylaşıp karşı tarafa suçlamalar yönelttiklerini, birçok vakit bunların teyidinin yapılmasının güç olduğunu, mahkemeler bir savaş hatasının gerçekleşip gerçekleşmediğini kanıtlarla tespit etmediği sürece de tartışmaların sonlandırılmaması gerektiğini savunuyor.
“Ceza hukuku siyasallaştırılıyor” uyarısı
Leipzig Üniversitesi’nden Profesör Elisa Hoven da hukuk portalı Libra’da yayımlanan yazısında milletvekillerine davette bulundu, unsurun yürürlüğe girmeden değiştirilmesi gerektiğinin altını çizdi.
Hoven, “Federal Meclis ceza hukukunu gereksiz yere nasıl siyasileştiriyor” başlıklı yazısında, soykırım ya da savaş kabahatlerinin inkarı ile ilgili cezai sorumluluğun, mahkemeler tarafından milletlerarası hata olarak karara bağlanmış hususlarla sonlandırılması gerektiğini vurguladı.
“Savaşta önce gerçekler ölür” kelamını hatırlatan Hoven, süren askeri ihtilaflarda bilhassa bilgilerin doğrulanmasının sıkıntı olduğuna dikkat çekerek “Suçlamalar henüz yetkili bir mahkeme tarafından incelenip onaylanmadığı sürece, bunların aksi iddia edilebilmeli. Ceza hukuku, bir kişiyi kanıtlanmamış bir suçu ‘inkar etmekle’ suçlayamaz” görüşünü kaydetti.
57 yaşındaki Natalia Mazniçenko, Rusya’nın saldırısı sonucunda Buca’da hayatını kaybeden kocası Vasilinin mezarında fotoğrafını tutuyor.Fotoğraf: Ken Cedeno/UPI Photo/Newscom/picture alliance
Düzenlemenin mevcut haliyle, ceza hukukunu çok derecede siyasallaştırabileceğini kaydeden Hoven da bunun yargıya çok yük getireceğini ve savaş hatalarına ait kamusal ve akademik tartışma alanını da daraltabileceğini aktardı.
Hoven, “Alman bölge mahkemeleri Ermenilere yönelik katliamın soykırım olup olmadığını ya da İsrail’in işgal ettiği topraklarda savaş suçu işleyip işlemediğini yargılamak zorunda kalmamalıdır” tabirlerine yer verdi.
“Ermeni soykırımı olmadı” diyen cezalandırılabilir mi?
Hoven’ın dikkat çektiği üzere, mevcut yasa değişikliği, “Ermeni soykırımı olmadı” diyenlerin cezalandırıp cezalandırılmayacağı sorusunu da gündeme taşındı.
Adalet Bakanlığı, yasa değişikliği hakkında internet sitesinde yayımladığı bilgilendirme metninde kimi soru işaretlerine açıklık getirmeye çalıştı.
Mahkemelerin, bir soykırım ya da savaş cürmünü kuşkuya yer kalmayacak halde tespit edememesi halinde o vakit cezalandırmanın olamayacağını vurgulayan bakanlık, bununla birlikte şu tabirlere yer verdi:
“Bazı durumlarda, tarihi gerçekler herkes tarafından biliniyor olabilir. Bu davalarda mahkemenin delil toplamasına gerek yoktur.”
Almanya’da, 2 Haziran 2016 tarihinde Federal Meclis’te, 1915-1916 yıllarında, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Ermenilere yönelik tehcir ve katliamların soykırım olarak tanınmasını öngören karar kabul edilmişti.
2 Haziran 2016 tarihinde Federal Meclis’te, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Ermenilere yönelik tehcir ve katliamların soykırım olarak tanınmasını öngören karar kabul edilmişti.Fotoğraf: picture-alliance/dpa/D. Kalker
Bu karar ışığında, mahkemeler de kanıt toplanmasına gerek olmadan, bu görüşten yola çıkarak karar verebilir mi?
Hukukçu Rhein-Fischer, bu soruyu şu sözlerle yanıtladı:
“Almanya’da bir mahkemenin, bugün bildiklerimiz ışığında, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ermenilere yaptıklarını bir soykırım olarak tanımasını beklenen görüyorum. Federal Meclis de bir kararıyla bunu soykırım olarak kabul etmişti. Bu husus, mahallî mahkemelerin ne kadar güçlü ve siyasi olarak da çetin bahisler hakkında karar vermek zorunda bırakılacağına dair düzgün bir örnek. Birçok vakit tek bir hakim vazife yapıyor bu mahkemelerde. Artık bu hakim bu türlü bir hususta karar vermek zorunda kalacak.”
Alman hukukçu, sonların çok meçhul olduğunu, inkar beyanının ne vakit nefret ve şiddeti teşvik ettiğine ait de görüş farklılıkları olabileceğine de işaret etti.
Bilimsel çalışmalar etkilenir mi?
Bu ortada Adalet Bakanlığı, bu yasa değişikliğinin bilimsel çalışmaları etkilemeyeceğini savunuyor.
Alman Anayasası’nın 5. maddesinin bunu güvence altına aldığına dikkat çeken bakanlık, uygulanmada bu anayasal güvencenin gözetileceğini kaydetti.
Bakanlık ayrıca Ceza Kanunu’nun 86. unsurunun 4. fıkrasına atıf yaptı. Buna nazaran, yurttaşlık eğitimi, anayasaya alışılmamış teşebbüslere karşı savunma, sanat yahut bilim, araştırma yahut öğretim, aktüel olaylar yahut tarih hakkında rapor verme, yahut gibisi gayelerle yapılan hareketler cezalandırılmaz.
Rhein-Fischer, bununla hükümetin bilim beşerlerine bir tıp ayrıcalıklı alan tanıdığına işaret etmekle birlikte, hususun çok da buna imkan sağlayacak açıklıkta olmadığını söyleyerek “Şimdi bu insanların hapis ya da para cezasına çarptırılmamaları için olağanüstü hukuki çaba gösterilmek zorunda kalınacak” dedi.
Eleştirileri yersiz bulan uzmanlar da var
Yasa değişikliğine yansılara katılmayan hukukçular da var. Augsburg Üniversitesi’nden Ceza Hukukçusu Prof. Dr. Michael Kubiciel, Verfassungsblog isimli hukuk portalında yayımlanan makalesinde tenkitleri yersiz olarak nitelendirdi.
Kubiciel, yeni düzenleme uyarınca tek başına inkarın kabahat teşkil etmeyeceğini, beyanın cürüm teşkil edecek hareketlere dönük bir kışkırtma ihtiva etmesi gerektiğine dikkat çekti.
Alman hukukçu, kamu huzurunun kolay bir halde bozulmasına yol açacak bir yayın ya da tabir biçiminin bu unsur kapsamına girmediğini savundu.
Yasal düzenlemeye rötuş yapılır mı?
Federal Meclis tarafından kabul edilen yasal düzenleme, şimdi yürürlüğe girmedi. Yasa değişikliğinin, 16 eyaletinin temsil edildiği Federal Konsey’de (Bundesrat) 25 Kasım’da ele alınması bekleniyor.
Değişikliğin yürürlüğe girmesi için Federal Konsey’in onayı gerekmiyor, lakin yapılan düzenlemede düzeltme yapılması gerektiği kanaati oluşması halinde, arabuluculuk kurulu görevlendirilecek.
Federal Kurul, Ceza Kanunu’nun 130. hususundaki değişikliği 25 Kasım’da görüşecek.Fotoğraf: Fabrizio Bensch/Reuters/picture alliance
Siyasi gözlemciler, çok ağır tenkitler olduğunu işaret ederek, metin üzerinde değişiklikler ya da eklemeler olabileceğini belirtiyorlar. Metine, “uluslararası mahkemeler tarafından tanınmış soykırımlar ile savaş suçları” halinde bir sözün eklenebileceğine işaret ediliyor.
Federal Konsey’in hukuk kurulunda, yasa değişikliği bu hafta mercek altına alınmaya başlandı. Yasa değişikliğinin akıbeti önümüzdeki haftalarda netleşecek.
“İfade özgürlüğünün üstün önemi dikkate alınmalı”
Hukukçu Rhein-Fischer, değişikliğin bu haliyle yürürlüğe girmesi halinde, mahkemelere çok değerli bir misyon düşeceğini söyledi.
İfade özgürlüğünün sonlandırılmaması için mahkemelerin yeni düzenlemeyi olabildiğince dar bir biçimde yorumlaması gerektiğini vurgulayan Alman hukukçu, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Almanya’da ifade özgürlüğünün üstün olduğuna dair temel bir ilkemiz var. Buna göre ifade özgürlüğü demokrasimiz için varoluşsal bir öneme sahip. Demokrasi, düşünce özgürlüğü olmaksızın var olamaz. Bu nedenle düşünce özgürlüğüne getirilecek her kısıtlamayı, düşünce özgürlüğünün üstün önemi dikkate alınarak uygulanmalı. Toplumların tarihsel gerçekleri tartışabilmesi için, bunların kamusal tartışma alanının konusu olmaya devam etmesi gerekiyor.”
